| รายละเอียด : |
เมืองเก่าเวสาลี หรือเมืองไพสาลี ตั้งอยู่หมู่ที่ 5 บ้านหนองไผ่ ตำบลสำโรงชัย อำเภอไพศาลี จังหวัดนครสวรรค์ จากการสำรวจของกรมศิลปากร เมื่อปี พ.ศ. 2511 พบว่าเป็นเมืองสี่เหลี่ยมผืนผ้า มุมมน มีกำแพงดิน 2 ชั้น ชั้นนอกเหลือรากฐานเล็กน้อย ส่วนกำแพงชั้นในยังเหลืออยู่เป็นส่วนใหญ่ มีคูเมืองคั่นกลาง ขนาดของเมืองยาวประมาณ 700 เมตร กว้าง 500 เมตร สันนิษฐานว่าน่าจะสร้างขึ้นในสมัยทวาราวดี บริเวณที่ตั้งชุมชน เป็นที่ราบลุ่ม มีทางน้ำไหลผ่าน คือ ลำคลองสำโรงชัย
จากการขุดแต่งใน พ.ศ. 2539 พบว่าโบราณสถาน ซึ่งอยู่บริเวณด้านตะวันออกของเมืองนั้น เป็นศิลปะสมัยอยุธยาตอนกลาง และตอนปลายโบราณสถานที่ขุดแต่ง ประกอบด้วย อุโบสถ มณฑป วิหาร และเจดีย์ อย่างไรก็ตาม ผลจากการศึกษาหลักฐานชั้นดินทางโบราณคดี
พบว่าก่อนการสร้างโบราณสถานกลุ่มเมืองเก่าเวสาลี บริเวณแห่งนี้ได้มี ชุมชนตั้งหลักแหล่งอยู่ก่อนแล้วเป็นชุมชน ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลาย ซึ่งได้มีการพัฒนาเข้าสู่การเป็นชุมชนคูน้ำดินในสมัยทวาราวดี |